Weerbaar maken klinkt pathetisch. “als het zo makkelijk zou zijn”. Net zoals dichten zo makkelijk zou zijn? Het aardige is dat van dichters en kunstenaars leer dat je je ratio even kunt uitschakelen en “tussen de dichtregels” een nieuwe werkelijkheid kunt ervaren. En kunt ontdekken dat een ander er een nieuwe werkelijkheid aan kan toevoegen.

Ik kreeg gister de dichtbundel van Herman de Coninck cadeau. Met een pracht van een titel in grafisch ontwerp: Geef me wat ik had / Geef me nu eindelijk wat altijd al had (2009) Ik lees in zijn eerste gedicht:

En even sterk zijn hier de dichters

Hun stevige beelden bewerken de realiteit

als boeren op het land

een hele werkelijkheid kunnen zij

in hun armen dragen.

Hoeveel werkelijkheden tovert Herman hier in zijn taal? Laat ik zo zeggen, iets meer dan ik mijn ratio kan voortbrengen.

Van Jeannine van Bree kreeg ik een zomeravondleestip: Lees Synchroniteit van Joseph Laworski. In een interview riep hij in 2010 al mensen op breder te leren kijken en dienend leiderschap te leren uitoefenen. In een interview zei hij in 2010 https://www.youtube.com/watch?v=l46RerlI5V0

Eerder dit jaar zag ik een documentaire op Omrop Fryslan. Kunstenaar en strategisch denker Oeds Westerhof (“Leeuwarden Culturele Hoofdstad van Europa 2018) vatte zijn Bergrede van het vlakke land samen. In het Fries, dus ik heb aan Oeds gevraagd een vertaling te toetsen, die ik van mijn zus en zwager uit Friesland kreeg aangereikt. De geautoriseerde vertaling luidt:

De Bergrede van het Vlakke land Oeds Westerhof (gepubliceerd op vrijdag 15 mei 2020)

 Bron: https://www.demoanne.nl/de-berchrede-fan-oeds-westerhof/

Lieve mensen,

De vlinder is een vleermuis geworden. Als een orkaan vliegt het coronavirus over de wereld. Wie gezond is wordt ziek, wie zwak is gaat dood. Dat geldt voor mensen en evengoed ook voor bedrijven. Het zijn onzekere tijden voor iedereen, behalve dan voor onheilsprofeten, wonderdokters, predikers van het eind der tijden, cynici, utopisten en andere zelf gekroonde koningen van de zekerheid. 

Betekenis van Corona?

Ik weet niet wat deze coronacrisis voor ons betekenen zal. Ik heb een crisis van deze omvang nog nooit meegemaakt. Mijn gevoel komt het dichtst bij de tijd van Tsjernobyl en de uitbraak van aids. Dat waren ook van die onzichtbare monsters. De internationale spanning lijkt wat meer op die van 9-11, terwijl de economische paniek wat meer aan de bankencrisis doet denken. Eigenlijk komen al die dingen samen in de coronacrisis. Hoe het zal gaan, dat weten we niet, maar we zijn in gevaar.

Mensen reageren verschillend op gevaar. Sommigen gaan de strijd aan, ze hamsteren toiletpapier of twitteren hun vingers blauw. Sommigen schuilen bij elkaar, ze zingen samen op een balkon of klappen voor de zorg, sommigen vluchten, deze keer naar binnen, en sommigen bevriezen, ze doen zo veel mogelijk wat ze anders ook doen. Die reacties kun je niet veranderen, die komen uit diep instinct. Hoogstens kun je de emoties een beetje tot bedaren brengen, met zalvende woorden van koning, regering en mensen met verstand van zaken. Voor de meesten van ons, zal deze crisis verlies betekenen: liefde, familie, vrienden, werk, bedrijf, huis of dagelijks leven. In zulke tijden helpt het mij altijd me bewust te zijn van de 5 vaste fasen van rouw, waar je eigenlijk altijd doorheen moet als je verlies te verwerken hebt: we negeren de situatie (het is maar een griep)  – worden boos (de regering heeft te laat ingegrepen) – we scharrelen wat (laat ons een anderhalvemetereconomie proberen) – zijn verslagen (het wordt nooit meer zoals het was) – en dan accepteren we de nieuwe situatie en beginnen weer.

Rouwproces en complexiteit

Wie zich bewust is van het rouwproces en stil staat bij zijn gevoel in de verschillende fasen, voelt in de regel minder pijn. Er zijn veel families en bedrijven waar het verlies al gevoeld wordt, maar voor de meeste moet het dieptepunt nog komen. Deze crisis is meer dan een tegenslag. Dit virus grijpt in op alle lagen van het complexe systeem dat wij ons dagelijks leven noemen: zorg, onderwijs, bedrijven, landbouw, internationale politiek, sociale verhoudingen, cultuur en kapitaal.

Het belangrijkste kenmerk van elk complex systeem, dus ook van onze maatschappij, is dat het uit zijn aard te complex is om in een model te vangen. Je kunt het domweg niet overzien, met geen enkel wetenschappelijk model. Dat betekent dat van geen enkele ingreep in dat systeem te voorspellen is wat het effect zal zijn. Hoe goed een aanpak ook doordacht is, met de beste intenties, de nieuwste kennis, alle beschikbare middelen en een kritische dialoog, het blijft geknoei in de marge van het systeem. Mij stelt dat gerust. Want dat betekent dat ik het met elke aanpak, hoe slim ook, niet eens hoef te zijn. Ik mag altijd mijn eigen autonome afweging maken.

Maatregelen

Een grote crisis vraagt stevige maatregelen. Het zit niet in onze aard om niets te doen. Bakken met geld komen vrij, op hoop van business as usual.Onder het motto never waste a good crisis, zullen sommigen zich schrap zetten om af te komen van de verplichtingen waar ze voor de crisis ook al van af wilden – zoals de milieumaatregelen of de ontslagbescherming – terwijl anderen proberen hun eigen stokpaarden voor een betere toekomst – zoals een basisinkomen of een schonere landbouw – voor elkaar te krijgen. Alle maatregelen die worden voorgesteld, zijn eerder een weerklank van ambitie, pijn of lobby, dan van noodzakelijkheden. Zoals gezegd, het is domweg te complex. Maar als we toch wat willen doen…..

Weerbaar maken

Laat ons dan beginnen met het weerbaar maken van mensen. Laat ons aan iedereen de zekerheid geven dat er morgen geld is om eten, huis, zorg en persoonlijke ontwikkeling te betalen. Door die zekerheid te bieden voor de meest basale zaken, beperken we de risico’s op onnodig leed en opstand.

Dat kan worden geregeld via een basisinkomen of dat kan door een nieuw belastingstelsel met, zo nodig, negatieve belasting. Sinds Rutger Bregman het basisinkomen ‘Gratis geld voor Iedereen’ genoemd heeft, lijkt het mij handiger het te zoeken in het belastingstelsel. Zelfde effect minder weerstand.

Laat ons zorgen voor onze grond, onze lucht, ons water, onze natuur. Dat wat we allemaal gratis hebben gekregen. waar we allemaal van afhankelijk zijn en wat we zo verschrikkelijk mishandelen. Laat ons zorgen voor het moois dat de geschiedenis ons heeft gegeven, ons landschap, onze erfgoed, onze taal, onze cultuur, onze kunst. Laat ons investeren in de opleiding van onze kinderen, onze jongeren en in de zorg voor de zieken. Laat onze rechtspraak tot zijn recht komen, laat onze boeren de kans krijgen het eten te maken dat gezond is voor de grond, voor de boer en voor onszelf. Laat ons hart en onze ziel uitgaan naar dat wat ons gegeven is, dat wat ons verbindt en dat wat onze zorg vraagt. De Friezen noemen dat ‘mienskip’, de Saksen spreken van ‘noaberschap’, de Scandinaviers van ‘alleman’ en de Engelsen van ‘commons’. We kunnen door de wereld een keten smeden van mensen die er met elkaar het beste van willen maken, zo blijkt in tijden van corona. Laat ons die energie meenemen naar betere tijden.

Laten we onszelf weerbaar maken. De meest opmerkelijke inzichten over weerbaarheid en het beheersen van risico’s die mij ooit bereikten, zijn van de publicist Nassim Taleb. Taleb spreekt niet over het beheersen van risico’s. Naar zijn idee moeten we erop voorbereid zijn dat het ondenkbare altijd kan gebeuren. Wie had kunnen bedenken dat een halfgare vleermuis onze economie op zijn gat kon leggen. Het gaat erom, dat als het ondenkbare gebeurt, dat dan de gevolgen beheersbaar blijven. De mensheid, zo zegt Taleb, moet domweg geen structuren bouwen die zo complex zijn dat als het mis gaat, het onbeheersbaar mis gaat. Ik vind dat een briljant eenvoudig inzicht. Het stelt ons in staat de juiste vragen te stellen: gaat het onbeheersbaar mis als we de bodem uitputten, we te veel mensen bij elkaar onder de zeespiegel laten wonen, we voor onze dagelijkse benodigdheden compleet afhankelijk zijn van complexe internationale handelsrelaties?  Laat ons de moed hebben deze kwesties aan de orde te stellen, de kracht hebben om voorbij de korte termijn te kijken en optimistisch te werken aan de toekomst.

De chaostheorie, waar ik deze rede mee begon, beschrijft hoe de vleugels van een vlinder uiteindelijk een orkaan kunnen veroorzaken. Volgens die theorie zullen er altijd rampen over ons komen. Met deze Bergrede van het vlakke land, hoop ik een beetje bij te dragen aan de vraag hoe we ermee om kunnen gaan. Mijn gebeden zouden zijn:

Laat mij de mensen die menen het te weten negeren;

Laat mij het verschil tussen mensen accepteren;

Laat mij voorbereid zijn op verlies en stilstaan bij de fasen van rouw;

Laat mij leren wat het betekent dat onze wereld complex is;

Laat mij beseffen dat er daarom geen beste aanpak kan bestaan;

Laat mij weten dat ik daarom vrij kan zijn;

Geef elk mens een solide basis;

Zorg  voor de Commons;

Bouw een weerbare samenleving (Mienskip);

Stel de grote vragen

Hou het oog (gericht) op de lange termijn

Werk optimistisch aan de toekomst

En neem mij niet te serieus, want ik weet het ook niet.

Oeds Westerhof, Leeuwarden (geïnterviewd op 17 mei 2020 in het eerste deel van een documentaire van Omroep Frysland op NPO1 https://omropfryslan.bbvms.com/view/omropfryslan_video/3742131.html 

De Corona-crisis roept tal van perspectieven op. Tegelijkertijd zijn we als burgerinitiatief afgelopen jaren flink uitgewaaierd om nieuwe kwesties en thema’s op te pakken: Ruimte; Fijnstof/Roet; Klimaat; Buurtinitiatieven; Cocreatie met de gemeente, met de provincie. En dan te beseffen dat je energie opraakt om al die thema’s te onderhouden en de aansluiting met jongeren te verliezen. Dan is moedeloosheid het effect.

Waar ik de laatste dagen steeds gevoeliger voor wordt is een paradoxaal lijkende, andere en meer creatieve benadering: Juist wanneer je meerdere thema’s in beeld houdt kun je ook veel sneller en betere oplossingen genereren! (met dank aan Marten).

Voorbeeld: Je kunt het thema Thuiswerken benaderen vanuit een werknemers-invalshoek. Dat voelt als mager wanneer je er een werkgevers-invalshoek of een overheidsinvalshoek aan toevoegt. Je kunt het thema benaderen van de harde kant met aantallen, percentages en trends voor en na de Corona-crisis, zonder of met een vaccin. Of je kunt er de culturele dimensie aan toevoegen waardoor de verhouding werkgever – werknemer in beeld komt. Een verhouding waarin politici op in kunnen spelen door bijvoorbeeld belastingtechnische maatregelen te bepleiten om thuiswerken te bevorderen.

Dat is de makke in ons initiatief Kracht van Utrecht, aan de ene kant ontstaan om een concreet alternatief te omschrijven voor een dreigende verbreding van de snelweg door Amelisweerd, inmiddels doorgegroeid naar een Regionale Klimaattafel voor Ruimte en Mobiliteit…. Terwijl je nu – meer dan ooit – beseft dat we een transitie nodig hebben naar een (1,5 meter…) samenleving, waar we ook duurzamer omgaan met elkaar, de wereld en haar grondstoffen. Wat wordt ons wenkend perspectief, wat speelt er allemaal, en waar richten we ons op, waar sluiten we ons bij aan?

Dat is de reden dat ik vandaag met enkele vrienden heb gespard welke agenda we zouden kunnen hangen aan een herijking van ons initiatief, juist vanwege de leereffecten van de Corona-crisis en tien jaar strijd en inzicht in wat er in onze stadsregio en provincie speelt.

Naar een ZOOM-meeting: voorbereid met tekstjes voor een agenda: Verkenning Herijking; 10 mensen, 1 uur, gespreksleider, waar vinden we elkaar op, en welke punten zijn dat voor een vervolg?

Ik stelde zojuist Richard voor om maximaal tien mensen (jong van geest en wijs genoeg) bij elkaar te brengen in een online Zoom-meeting. Doel: een verkenning te maken over wat ons nu te doen staat in de samenhang van thema’s Klimaat, Lucht Mobiliteit, Thuiswerken, Gedrag en Cultuur en de netwerken die ons in Utrecht ter beschikking staan en welke aanknopingspunten we hebben met landelijke netwerken, zoals die van het Klimaatakkoord.

Richard en ik spraken met elkaar af dat we zo’n eerste Zoom-bijeenkomst in juni (na de Pinksteren) zouden willen organiseren. Daarvoor is het handig dat we via de mail tekstjes uitwisselen om het eens te worden over het doel en de agenda van zo’n eerste Zoom-meeting.

Eerder gaf ik een beschrijving van onze onderzoeksopdracht aan de Uva om de effecten van Thuiswerken nu&na na Corona in kaart te brengen. Inmiddels wordt nog duidelijker dat zowel Thuiswerken als Corona culturele aspecten bloot leggen.

Literatuur over thuiswerken kun je benaderen van de woon-werkreiziger (afstand tot het werk, congestie/files in het autoverkeer, CO2-emissies), of vanuit de werkgever (effect op productiviteit van de werknemer, kosten&baten). Naast deze harde aspecten komen vanuit de leiderschapsliteratuur ook zachte aspecten naar voren, zoals: Thuiswerker: “I don’t need my boss!”, Leidinggevende: I don’t have no control” . Een meer overstijgend aspect is vertrouwen: in hoeverre is er vertrouwen tussen leidinggevende en werknemer (v.v. ) om afspraken te maken over Thuiswerken en die vervolgens ook samen te evalueren. Of te wel welke waarde zijn er toe te voegen in mijn bedrijfstijd en in de relatie tussen mij, mijn thuis-situatie en mijn leidinggevende / bedrijf? Gaat het om meer waarden? Hoe waarderen de betrokkenen dat?

Door de Corona-maatregelen hebben miljoenen mensen met betaald werk kennis gemaakt met thuiswerken en daar de eerste ervaringen mee opgedaan. Ervaringen met de harde en zachte aspecten; ik vermoed ook met de spanning tussen productiviteit en vertrouwen. Ook directeuren die als decisionmaker beslissen over het al of niet bevorderen van thuiswerken zullen die culturele dimensie kunnen voelen. Net zoals tweeverdieners dat voelen nu Thuiswerken zo noodgedwongen in omvang is moeten groeien.

In de New York Times zag ik deze week een mooi interview met Esther Perel over de “crisis”.

“This Is What Happens to Couples Under Stress”: An Interview with Esther Perel

Hieronder een citaat uit haar prachtige interview in The NYTIMES deze week, dan besef je een beetje meer wie ze is: de beroemdste therapeut ter wereld met miljoenen fans. Ja, ze was de Vlaamse Zomergast in 2019.

Link naar interview: https://www.newyorker.com/culture/the-new-yorker-interview/this-is-what-happens-to-couples-under-stress-an-interview-with-esther-perel/amp

‘I think what is essential at this moment, is that we create boundaries, routines, and rituals. There needs to be a separation between daytime and evening, week time and weekend, working time and idle time, family time and individual time, moments that are task-oriented and moments where we stop for a bit. When we’re going to eat, are we going to reset the table or just push our work stuff away a little bit so that we have room to put a plate down? I think that the routine that creates a structure, that brings a certain sense of order in a world that feels so chaotic and so unsure, is crucial. The ritual is what separates the ordinary and the mundane from something that becomes more elevated, more separated, more sacred.’

Interessant wat Esther Perel aandraagt: Grenzen, routines en rituelen. En herken ze en hou ze in ere zegt ze!

De Trias Mobilica is een begrip in de wereld van duurzame mobiliteit. Het begrip vloeit voor uit de Trias Energetica en Trias Politica.

Een Trias Energetica geeft opties aan waar burgers op kunnen sturen voor hun energievoorziening. Zo geeft een Trias Mobilica opties aan waar je als burgers en als overheid op kunt sturen voor je verplaatsingen en de energie, die daarvoor nodig is. .

Nu de wereld van duurzame mobiliteit groeit, groeien ook de interpretaties van het begrip Trias Mobilica. En de verwarring. Of misverstand?

Daarom dit blog. Reacties welkom.

de Trias Politica

Veel scholieren kennen de Trias Politica uit de klas. https://nl.wikipedia.org/wiki/Trias_politica Deze Trias staat bekend als de leer van de driemachten van Montesquieu (1748) . Met een Trias Politica creëer je een wetgevende macht die wetten opstelt, een uitvoerende macht die het dagelijks bestuur van de staat uitoefent volgens de geldige wet en een rechterlijke macht die deze uitvoering toetst aan de wet. Burgers van een stad of staat kiezen een vertegenwoordigend orgaan (zoals een Gemeenteraad of 2de Kamer). En dat orgaan zorgt voor bestuurders met wetgevende en uitvoerende macht. Het besturen van een staat kan niet zonder een rechterlijke macht en controle door democratisch gekozen organen. De Trias Politica wordt daarom ook wel de scheiding der machten genoemd. Voor een dictator moeilijk om aan de macht te komen. Je hebt de machten namelijk gescheiden ipv gebundeld. Je hebt ze alle drie nodig!

Extra persoonlijk kadertje “Trias Humanica”

In mijn trainings- en advieswerk leerde ik de Trias op een andere manier kennen. Denkers rafelden een Goddelijke macht, een Onmacht en een Zelfmacht uiteen. Er zijn mensen op de aaarde die zich meer of mindet afhankelijk willen maken van goddelijke machten, er zijn mensen, die onmachtig zijn of zich onmachtig voelen. en er zijn mensen die werken aan zelfmacht. En ik begeleidde ondernemingsraadsleden, die zochten naat ingangen voor meer medezeggmschap in de eigen organisatie. Sommige mensen kregen te maken met personen met veel eigendunk en de neiging naar dictatorschap.

Trias Energetica

De Trias Energetica is bedacht door de afdeling Bouwkunde van de TU Delft. Ze bedachten een driestappenstrategie om gebouwen energiezuinig en duurzaam te ontwerpen in dd voorbereiding van bestemmingsplannen. Bron: BOUW, no. 22, 27 oktober 1979. De Trias Energetica (TE) omvat drie stappen met in elke stap een basisvuistregel:

1. BEPERK DE ENERGIEVRAAG en VERMINDER het energiegebruik door verspilling tegen te gaan; bijvoorbeeld door een compacte gebouwvorm of door isolatie van de buitenschil (gevels, daken en vloeren). Kortom: Geen energiegebruik en/of verminder het energiegebruik als dat nog nodig is.
2. GEBRUIK ANDERE ENERGIEBRONNEN. Gebruik zo veel mogelijk energie uit bronnen, die minder energie vergen zoals wind-, water-, en zonne-energie; bijvoorbeeld door installatie van een zonneboiler of een zonnepaneel.
3. GEBRUIK DUURZAME BRONNEN EFFICIËNT voor je resterende energiebehoefte, bijvoorbeeld door gebruik van minder fossiele brandstoffen; bijvoorbeeld door lage temperatuurverwarming (vaak in de vorm van vloerverwarming), het beperken van leidinglengten van warmwaterleidingen en leidingweerstand van verwarmings- en ventilatiesystemen of het gebruikmaken van een warmtepomp.

Kenmerkend voor de Trias Energetica dat stap 1 uitgaat van beperken van de energievraag. en de vraag naar effectiever in stap 2 en de vraag naar efficienter in vraag 3 wordt uitgewerkt. De Trias Energetica is uitgewerkt als een set van vuistregels voor het duurzaam ontwerpen van gebouwen met het doel energie te besparen, verspilling tegen te gaan en duurzame bronnen maximaal te gebruiken. Wijze energie-adviseurs vertalen deze Trias dan ook mooi in gesprekken met huiseigenaren van een tochtig huis: Eerst energie besparen, voordat je een zonnepaneel of warmtepomp installeert ! En doe dat efficiënt om kosten te besparen. Kenmerkend voor een Trias -benadering is dat je alle drie invalshoeken samen benut.

• 

De kern van de Trias Energetica bestaat dus uit drie stappen

• voorkom energiegebruik en bespaar
• wek eigen energie op
• hergebruik energie effectief en efficiënt

Dit door het ministerie voor milieu (“VROM”) erkende principe geeft een stappenplan weer van 3 stappen om naar een zo duurzaam mogelijke energievoorziening te komen. Dus eerst bekijken we waar er gemakkelijk energie bespaard kan worden alvorens je voor een duurzaam energiesysteem kiest. Actueel, met de oorlog in Oekraine in gedachten, kies je voor een dictator of voor meer democratie en rechtstaat.

Trias Energetica en Trias Mobilica

Her begrip Mobiliteit betekent het verplaatsen van personen, goederen en berichten in een gebied. Dan gaat het om fysieke verplaatsingen.

De Trias Energetica geeft drie invalshoeken voor de Trias Mobilca.

1 = VOOKOM VERPLAATSINGEN & BESPAAR

2 = GEBRUIK ZO VEEL MOGELIJK JE EIGEN ENERGIE

en 3 = HERGEBRUIK DIE ENERGIE ZO EFFECTIEF & EFFICIENT MOGELIJK.

Invalshoek 1 = VOORKOM EN BESPAAR: bijvoorbeeld door Thuis te werken. Of je reisafstand tussen wonen, werken en voorzieningen te verkleinen. Inmiddels zijn voorstellen aan de orde op een recht op thuiswerken. En burgers/werknemers stellen thuiswerken aan de orde in hun organisatie.

Invalshoek 2: GEBRUIK ZO VEEL MOGELIJK JE EIGEN ENERGIE fysiek en mentaal: beweeg en wandel, loop en fiets, pak de E-fiets of OV voor grotere afstanden en pak (soms) de auto. Het “STOP-model” vat dit mooi samen: Stappen, Trappen, Openbaar Vervoer en de Personenwagen. Dus lopen, fietsen en OV met E-bus, tram of trein. Zo rijden alle treinen van de Nederlandse Spoorwegen op windenergie.

INVALSHOEK 3 = HERGEBRUIK DIE ENERGIE ZO EFFECTIEF & EFFICIENT MOGELIJK. Hier Hier passen geen auto’s die de hele dag stilstaan en groene of openbare ruimte innemen. Ook geen hybride auto’s of elektrische auto’s, die nog rijden op fossiele bronnen. Bedenk ook dat aan de E-auto’s veel kostbare subsidie- en belasting-voordelen aan vast zitten. Is het wel rechtvaardig om zoveel geld uit te geven aan E-auto’s? Het wordt anders als je E-auto’s oplaadt met zonne-energie zoals “Solar Drive-auto’s”.

Aantrekkingskracht Trias Mobilica

Het aantrekkelijke in de Trias Mobilica is dat je opties kunt bedenken die eerst gescheiden staan en die je vervolgens kunt combineren voor een regionaal mobiliteitssysteem met een zo laag mogelijke fysieke energiebehoefte en een zo hoog mogelijk gehalte aan mentale energie. Deze Trias Mobilica wordt daarmee zowel voor burgers als voor een overheid een handvat om verantwoord en duurzaam te kiezen om te sturen op mobiliteit.

Toepassingen Trias Mobilica

In de komende bijeenkomsten van de Utrechtse Regionale Klimaattafel Ruimte en Mobiliteit komen bovengenoemde invalshoeken aan de orde. Daarom geven we nu meer bekendheid te geven aan de Trias Mobilica (TM) Ik zie de volgende toepassingen voor me:

1. De TM is handig wanneer je de opgave voor CO2-reductie wilt verkennen. Je hebt drie invalshoeken waarmee je opties voor CO2-reductie kunt aangeven: Toegepast met oog op Geen of beperking van verplaatsingen (bijv mbv Ruimtelijke Ordening), op de effecten voor de Modal Shift of vanuit Milieu-oogpunt
2. TM kan ook van dienst zijn om de inspanningen van een bedrijf of een bijdrage van een expert of spreker te positioneren en te toetsen aan de drie invalshoeken.
3. TM kan helpen om een gemeentelijk Mobiliteitsplan te beoordelen. Worden de invalshoeken evenwichtig / gelijkwaardig behandeld en leiden plannen op die gebieden ook tot realisering van acties ?
4. Kan het concept dienen om naast een fysieke invalshoek ook een mentale invalshoek uit te werken? Wat kost die mentale energie?

Verantwoording

Bovengenoemde tekst is voor mijn rekening. Dank Jan Hoogenraad voor commentaar. Dank aan Jos Hollestelle van Syndesmo voor het ter beschikking van de tekening over de Trias Mobilica/3x V:,zie https://www.syndesmo.nl/adviseur/jos-hollestelle/ en https://www.syndesmo.nl/verduurzaming

Vanmorgen (29.11.19) sprak ik honderden mensen, jong en oud, toe. Ze volgden de oproep van Fashion Action/ Extinction Rebellion en hadden zich in een grote cirkel opgesteld op het Utrechtse Stationsplein, net voor de ingang van HC, onder de prachtige grote bollen.

Meer info  https://ms-my.facebook.com/ExtinctionRebellionNL/videos/1321844894653199en https://extinctionrebellion.nl

Jonge mensen hadden me gevraagd herinneringen op te halen uit de zestiger en zeventiger jaren. De tijd dat het broeide in de stad en het met demonstraties tegen de komst van HC ging donderen.

Want Bredero’s Bouwbedrijf en Jan de Vries hadden in 1963 een plan bedacht hoe zij Hoog Catharijne zelf kon bouwen. Dat zij het stadsbestuur nog nodig hadden merkten zij later.

In de stad werden in die tijd hele woonblokken gesloopt; dat heette stadsvernieuwing. In de gedachte van Bredero werd de binnenstad zo’n beetje afgeschreven, want Hoog Catherijne, “hoog boven de Catharijnesingel” zou het modernste winkelcentrum van de wereld worden. De plannen maakten het wenselijk en noodzakelijk alle singels rond de binnenstad te dempen. Eerder hadden Duitse verkeersdeskundigen de loper daar al voor uitgelegd. Minister Marga Klompe heeft dankzij groeiend verzet uit de stad (en de inzet van kunstenaar Jan Engelman) het grootste deel van de singeldemping kunnen tegenhouden door de Utrechtse singels op de Rijksmonumentenlijst te zetten. Hoe dankbaar kunnen we de actievoerders en Marga Klompe danken dat zij dit voor elkaar hebben gekregen.

Gevolg was wel dat Jan de Vries van Bredero opgescheept werd met het “kortste stukje stads-snelweg in de wereld”. Dit kwam toch niet helemaal overeen met het beeld van de Amerikaanse droom. Terwijl Hoog Catharijne in die tijd al het toonbeeld werd van de ultieme consumptiemaatschappij waar alles te koop was, als je er maar geld voor over had.

En met de acties van vandaag komt die consumptiemaatschappij met meer, meer, meer helemaal terug op de agenda. Black Friday, ook een uit Amerika overgewaaid idee, roept op om dit, en dat, en deze met extra Black Friday korting te kopen. Kijk nu wat Ahold en Bol.com vandaag op Black Friday zelf roepen: als we Sinterklaas en Black Friday zo kort op elkaar laten plaatsvinden lopen onze logistieke netwerken vast en lopen we kans om de pakjes een dag later bij de klant af te leveren, ipv binnen 24 uur. JEETJE!

Het logistieke systeem loopt vast: vooral doorgaan met produceren en consumeren. En dat is niet het enige. Het automobiliteitsysteem loopt vast. En nu loopt de bouw vast vanwege de “Stikstof”. Terwijl we het vastlopen van produceren en consumeren al lang hebben zien aankomen. Het rapport “Grenzen aan de groei” is in 1971 door de Club van Rome gemaakt. Ik was indertijd aanwezig bij het debat daarover. Ik was onder de indruk hoe wetenschappers in staat waren relaties tussen produceren en consumeren met nieuwe computerprogramma’s in kaart te brengen. Grenzen aan de groei kwamen in beeld. Maar waren we voor veel mensen niet concreet genoeg en / of ze geloofden er niet in.

Anno 2019 hoor je overal het woord groei- of systeemdwang. Veeboeren zitten in een productiesysteem, zijn gedwongen om te groeien met steeds meer koeien en lopen vast, o.a. vanwege het stikstof. Het financieel systeem loopt vast, geld van mensen op de bank geeft nauwelijks rente meer. Kapitaal is er in overvloed en zoekt de plekken op waar je nog je acht tot tien rendement behaalt, zoals via de aandelenmarkt.

Anno 2019 is ook Hoog Catharijne vernieuwd, het ziet er prachtig uit. Utrecht lijkt nu een stuk meer op Klein Manhattan. Er lijkt niks veranderd in die 40-50 jaar. Schijn bedriegt. Het inzicht in de relaties tussen het productie en consumentensysteem is enorm gestegen, zeker als je afgaat op de flyer die Fashio Action vandaag uitdeelt en laat zien in een schitterende performance op de rode lopers van het nieuwe Stationsplein. Kleding is zo goedkoop, omdat kinderen in Bangla Desh die onder slechte arbeidsomstandigheden maken, terwijl er grote hoeveelheden water nog is voor het maken van de katoen, terwijl er ondertussen grote hoeveelheden broeikasgas vrijkomen. De kledingsindustrie zorgt met elkaar voor 8 % van de jaarlijkse wereld-uitsoot van broeikasgas CO2. Veel mode-winkels willen verkopen, zo goedkoop en zo veel mogelijk. Omdat consumenten graag goedkope kleding kopen lijkt de cirkel rond. Met alle gevolgen van dien voor de mensheid en de aarde. Groei-dwang.

Dat die inzichten in 40-50 jaar zijn toegenomen is de echte winst van zoveel jaar. Veel van die inzichten zie je terug bij Extinction Rebellion, een internationale organisatie van milie-acivisten. Een club ook die onderzoekt hoe we vroeger dachten over grenzen aan de economische groei. Hoeveel mensen waren er die het vastlopen van veel systemen hebben zien aankomen?

Goed dat er nu anno 2019 jonge mensen, zoals Greta Thunberg de trom roeren. Daarom eindig ik mijn toespraak voor Fashion Action van Extinction Rebellion met een tip.

Mijn tip aan Extinction Rebellion is: Doe net als Jan de Vries van Bredero, zet je initiatief om nog meer actie, zoek – buiten je club – contact met partners, met andere groepen in de stad en werk samen!