Bevrijdingsdag 5 mei 2024
Ik neem deel aan een werkgroep “Aan de Maliebaan”. Opgericht na een lezing van Ad van Liempt over zijn boek en zijn website http://Aan de Maliebaan. Een werkgroep van mijn sociëteit de Constructieve.
De Maliebaan was tijdens de Duitse bezetting zonder twijfel de spannendste straat van Nederland. Er zaten veel Duitse instanties, en ook het hoofdkwartier van de NSB en een groot aantal aan die partij gelieerde organisaties. Verder woonden er verzetsmensen, zaten er joden ondergedoken en vertrokken er deportatietreinen vanaf het Maliebaanstation.
Deze website, gebaseerd op het boek Aan de Maliebaan, geeft in woord en beeld een schat aan informatie.
Gister was ik met een werkgroeplid bij de Herdenkingslezing van de Universiteit Utrecht. Emeritus hoogleraar Mischa de Winter hield in dat kader een voordracht van 15 minuten.
Na afloop waren wij beiden het er over eens dat Mischa ons als werkgroep een nieuw perspectief heeft aangereikt: een pedagogische. Kern van zijn voordracht was dat onderwijs vooral sociale nieuwsgierigheid zou moeten bevorderen en minder de cognitieve nieuwsgierigheid naar kennis.
Vragen en antwoorden in een bronnenboek?
Voor mij biedt niet alleen zijn voordracht maar vooral de stand in onze werkgroep extra drijfveren om te bepleiten dat we al onze werkgroep-vragen met bijbehorende antwoorden voor ons nageslacht gaan behouden. Met onze sociale, medemenselijke nieuwsgierigheid, ter aanvulling van ons collectieve geheugen in de stad.
In dit blog verzamel ik dan ook de eerder door mij bedachte vragen en uitgeschreven antwoorden voor de werkgroep. Ik nodig uitdrukkelijk anderen uit om mij aanvullingen aan te reiken. Want ik wil dit alles in overleg met de werkgroep + Ad een plaats geven als extra bronnenboek binnen de website van Ad van Liempt.
Concept-vooronderstellingen
- “Aan de maliebaan” maakt mij sprakeloos, mijn stem valt stll
- Wat gebeurt is “aan de maliebaan” is te complex voor mensen als wij
- Meerstemmigheid is noodzaak (hierarchie maakt er een dun compromis = eenheidsworst van)
- Het indelen van mensen / de mensheid in Goed en Fout is te absoluut;
- Details en nuanceringen van mensen geven kleur, ze zijn onmisbaar, maar stel je oordeel uit!
- Volg de Componist des Vaderland: en mijn winnaar van haar competitie met “Zegen of geen zegen” https://componistdesvaderlands.nl/
Mijn vragen en antwoorden
- Welk concept-doel wordt nu door leden van de werkgroep nagestreeft? Beslissend duwtje geven aan bestaande initiatieven om “aan de Maliebaan” adequaat te gedenken en onder de aandacht te houden ?
- Hoe zou je de balans opmaken voor de werkgroep?
Kern van mijn balans bestaat uit drie woorden
Domein: Wo-II geschiedenis van de Maliebaan zichtbaar en voelbaar maken
Richting: Ons blijven richten op ons domein en daar niet van afwijken
Voorgestelde oplossing JKdG: Essentlele woorden en beelden toevoegen aan de website van Ad.
Wat wordt voor mij zichtbaar en voelbaar?
- Het taboe om de Wo-II geschiedenis van de Maliebaan zichtbaar te maken lijkt zich te minderen. Er zijn namelijk al diverse initiatieven zijn om de geschiedenis van de Maliebaan zichtbaar te maken; Ad van Liempt heeft nav zijn boek over de Maliebaan een website gepubliceerd met oa. de plattegrond en hoofdstukken uit zijn boek, door professionele acteurs verwoordde monologen van hoofdrolspelers en meer , zie http://aandemaliebaan.nl/ ……..
- Er zijn meer initiatieven: Buurthuis Podium Oost (Oudwijkerdwarsstraat en ondernemersvereniging Het Fluwelen Handvat (Maliebaan 20) hebben digitale wandelingen uitgezet (met verwijzingen via QR-codes, ook naar enkele panden op de Maliebaan. Mogelijk hebben ze ook een flyer gemaakt en enkele bronzen platen aangebracht op enkele huisnummers van de Maliebaan. Geen informatie op website Podium Oost vindbaar.
- Op de straat naar het Spoorwegmuseum is (na vele jaren en veel gedoe) een monument geplaatst ter nagedachtenis van de vele (utrechtse?) Joden cs die via het toenmalige station zijn afgevoerd naar Westerbork / de gaskamers. Heel veel informatie heeft beschikbaar Evelien Pieterse e.pieterse@spoorwegmuseum.nl
Daarnaast ben ik op zoek gegaan naar bronnen voor lopende en nieuwe initiatieven
- de Cultuurhistorische Werkgroep Maliebaan o.l.v Harry Keizer van Erfgoed Utrecht, heeft onderzoek gedaan en bereidt een (nog onbekend) initiatief voor. Zie https://erfgoed.utrecht.nl/fileadmin/uploads/documenten/zz-erfgoed/publicaties/rapporten-cultuurhistorie/rapport-cultuurhistorie-Maliebaan.pdf
- Utrecht Time Machinen(een initaitief van het Utrechts Archief) wil met innovatieve technieken het oude leven van de hele stad Utrecht wil doen herleven en daarin de Maliebaan meenenen: https://hetutrechtsarchief.nl/ontdekken/utrecht-time-machine?gad_source=1&gclid=Cj0KCQjw2PSvBhDjARIsAKc2cgOJVttEyjrb_dOf0APNqUuAiw1qX7GYuT214VeCFVRpmM2MYnPjUPkaAu88EALwwcB Utrecht Time Machine is een samenwerking van verschillende Utrechtse instellingen: Het Utrechts Archief, Historische Vereniging Oud-Utrecht, de Gemeente Utrecht en de Universiteit Utrecht. Samen willen we open data over de Utrechtse geschiedenis verbinden en presenteren in een voor iedereen toegankelijke vorm. De producten en pilots voor Utrecht Time Machine worden ontwikkeld in het vak ‘Living Pasts’ van de Universiteit Utrecht. Utrecht Time Machine is onderdeel van het Europese initiatief Time Machine FET Flagship. Het project heeft tot doel 2000 jaar Europese geschiedenis in kaart te brengen.
- Verder lopen er initiatieven om standbeelden te realiseren van verzetsheldin ‘Dr. Max’ en kardinaal De Jong, die eveneens een prominente rol speelde in het verzet tegen de Duitse overheersing. Meer informatie nog niet beschikbaar
- Voorts is het standbeeld van Paul Kruger verwijderd (op het pleintje vlak voor de spoorweg-overgang); ik zoek nog naar motieven van deze verwijdering (update relatie met Zuid Afrika?)
Daarnaast is er de B-B-MO, die als Belangen- en Bewoners organisatie vanuit de Maliebaan&Omgeving heeft enkele jaren geleden gepleit heeft voor een specifieke herinrichting voor het verkeer van de Maliebaan. Inmiddels heeft de gemeenteraad een definitief besluit genomen over de herinrichting. De B-B-MO heeft zich daarbij neergelegd.
Ad van Liempt (zie 1) opperde in en voor-overleg met de gemeente de mogelijkheid zijn website (waarin tal van feiten, jaartallen, achtergronden en andere gegevens) over de Maliebaan beschikbaar te stellen aan de gemeentelijke werkgroep die de diverse initiatieven coördineert.
Zij kunnen naar believen van deze site gebruik maken en Ad is verder bereid desgewenst nog nadere informatie te verstrekken, opdat de gemeenet naar believen van de webise gebruik kan makem. Ad beschikt overigens prive over een vrijwel complete bibliotheek over de Maliebaan /accent WO II.
Als de herinrichting van de Malieaan anno 2025 aanleiding is voor de gemeente om de herinrichting van de Maliebaan communicatief te verbinden met het herdenken van “een nogal complex iets Aan de Maliebaan” wilik daar niet aan meewerken omdat de gemeente – in mijn vooronderstelling – een tekst zal willen maken, waar niemand op zijn tenen wordt getrapt. Ik ben bang da zo’n tekst eerder eenheidsworst dan meerstemmigheid oplevert. Daar lijkt me ongepast, zowel voor Mussert als voor mevrouw Tellegen.
Dat doet hen geen recht. Meerstemmigheid betekent meer dan eenheidsworst.
Concept-conclusies
- De website van Ad is bronnenboek 1 voor de WO-II geschiedenis van de Maliebaan
- Het is het waard om het onder a genoemde taboe te beschrijven en dat te publiceren op een de website: waar en wanneer werd dit taboe duidelijk / voelbaar en wat waren de redenen daarvoor ?
- Al pratende met de gemeente kwamen we steeds meer tot de conclusie dat we a) elkaar niet in de weg moeten zitten en b) geen (overbodig) werk opnieuw moeten doen.
- We besluiten – indien overeenstemming – tot opheffing van de werkgroep en afronding van onze werkzaamheden.
Concept-oplossingrichtingen waar ik aan gedacht heb
- Kunst: Theater, Beeld en Geluid, video en audio, podcast; aanvullingen voor de website?
- Kunstenaars: acteurs van Aluin – “Monoloogacteurs” , Mensen van STUT-theater, Componisten, Beelden makers, Mannen en Vrouwen, jong en oud
- ideeen n.a.v. gesprek over Beelden aan de Maliebaan https://galeriequintessens.nl/archief/19-2020/19-beeldhouwsters-van-de-maliebaan: In welke mate waren de vrouwelijke beeldhouwsters zich bewust dat ze een beeld maaktem op de spannenste straat van de stad?
- Improvisatie = geen eenheidsworst, niemand heeft het laatste woord, ieders interpretatie op 1
Concept-advies aan de werkgroep
Definitieve Balans opmaken en website-redactie vormen
Website Aan de Maliebaan centraal stellen: Ons bronnenboek = digitale bibliotheek
Redactie bij elkaar: redactieleden vragen: wie van de werkgroep / Kees W.? Evelien Pieterse, conservator van het Spoorwegmuseum? Begroting opstellen, met dekking van max budget vervolg
Taboe(s) en trend (s) benoemen – liefst samen met acteurs/kunstenaars – plek geven binnen website
Terugmelding en afronding project naar Socieiteit organiseren
Besluit opheffing werkgroep mededelen aan ons bekende initiatieven.
Voortzetting Redactie in jaarlijkse bijeenkoms, voorbereid met een concept-update website