De Trias Mobilica is een begrip in de wereld van duurzame mobiliteit. Het begrip vloeit voor uit de Trias Energetica en Trias Politica.
Een Trias Energetica geeft opties aan waar burgers op kunnen sturen voor hun energievoorziening. Zo geeft een Trias Mobilica opties aan waar je als burgers en als overheid op kunt sturen voor je verplaatsingen en de energie, die daarvoor nodig is. .
Nu de wereld van duurzame mobiliteit groeit, groeien ook de interpretaties van het begrip Trias Mobilica. En de verwarring. Of misverstand?
Daarom dit blog. Reacties welkom.
de Trias Politica
Veel scholieren kennen de Trias Politica uit de klas. https://nl.wikipedia.org/wiki/Trias_politica Deze Trias staat bekend als de leer van de driemachten van Montesquieu (1748) . Met een Trias Politica creëer je een wetgevende macht die wetten opstelt, een uitvoerende macht die het dagelijks bestuur van de staat uitoefent volgens de geldige wet en een rechterlijke macht die deze uitvoering toetst aan de wet. Burgers van een stad of staat kiezen een vertegenwoordigend orgaan (zoals een Gemeenteraad of 2de Kamer). En dat orgaan zorgt voor bestuurders met wetgevende en uitvoerende macht. Het besturen van een staat kan niet zonder een rechterlijke macht en controle door democratisch gekozen organen. De Trias Politica wordt daarom ook wel de scheiding der machten genoemd. Voor een dictator moeilijk om aan de macht te komen. Je hebt de machten namelijk gescheiden ipv gebundeld. Je hebt ze alle drie nodig!
Extra persoonlijk kadertje “Trias Humanica”
In mijn trainings- en advieswerk leerde ik de Trias op een andere manier kennen. Denkers rafelden een Goddelijke macht, een Onmacht en een Zelfmacht uiteen. Er zijn mensen op de aaarde die zich meer of mindet afhankelijk willen maken van goddelijke machten, er zijn mensen, die onmachtig zijn of zich onmachtig voelen. en er zijn mensen die werken aan zelfmacht. En ik begeleidde ondernemingsraadsleden, die zochten naat ingangen voor meer medezeggmschap in de eigen organisatie. Sommige mensen kregen te maken met personen met veel eigendunk en de neiging naar dictatorschap.
Trias Energetica
De Trias Energetica is bedacht door de afdeling Bouwkunde van de TU Delft. Ze bedachten een driestappenstrategie om gebouwen energiezuinig en duurzaam te ontwerpen in dd voorbereiding van bestemmingsplannen. Bron: BOUW, no. 22, 27 oktober 1979. De Trias Energetica (TE) omvat drie stappen met in elke stap een basisvuistregel:
- BEPERK DE ENERGIEVRAAG en VERMINDER het energiegebruik door verspilling tegen te gaan; bijvoorbeeld door een compacte gebouwvorm of door isolatie van de buitenschil (gevels, daken en vloeren). Kortom: Geen energiegebruik en/of verminder het energiegebruik als dat nog nodig is.
- GEBRUIK ANDERE ENERGIEBRONNEN. Gebruik zo veel mogelijk energie uit bronnen, die minder energie vergen zoals wind-, water-, en zonne-energie; bijvoorbeeld door installatie van een zonneboiler of een zonnepaneel.
- GEBRUIK DUURZAME BRONNEN EFFICIËNT voor je resterende energiebehoefte, bijvoorbeeld door gebruik van minder fossiele brandstoffen; bijvoorbeeld door lage temperatuurverwarming (vaak in de vorm van vloerverwarming), het beperken van leidinglengten van warmwaterleidingen en leidingweerstand van verwarmings- en ventilatiesystemen of het gebruikmaken van een warmtepomp.
Kenmerkend voor de Trias Energetica dat stap 1 uitgaat van beperken van de energievraag. en de vraag naar effectiever in stap 2 en de vraag naar efficienter in vraag 3 wordt uitgewerkt. De Trias Energetica is uitgewerkt als een set van vuistregels voor het duurzaam ontwerpen van gebouwen met het doel energie te besparen, verspilling tegen te gaan en duurzame bronnen maximaal te gebruiken. Wijze energie-adviseurs vertalen deze Trias dan ook mooi in gesprekken met huiseigenaren van een tochtig huis: Eerst energie besparen, voordat je een zonnepaneel of warmtepomp installeert ! En doe dat efficiënt om kosten te besparen. Kenmerkend voor een Trias -benadering is dat je alle drie invalshoeken samen benut.
De kern van de Trias Energetica bestaat dus uit drie stappen
- voorkom energiegebruik en bespaar
- wek eigen energie op
- hergebruik energie effectief en efficiënt
Dit door het ministerie voor milieu (“VROM”) erkende principe geeft een stappenplan weer van 3 stappen om naar een zo duurzaam mogelijke energievoorziening te komen. Dus eerst bekijken we waar er gemakkelijk energie bespaard kan worden alvorens je voor een duurzaam energiesysteem kiest. Actueel, met de oorlog in Oekraine in gedachten, kies je voor een dictator of voor meer democratie en rechtstaat.
Trias Energetica en Trias Mobilica
Her begrip Mobiliteit betekent het verplaatsen van personen, goederen en berichten in een gebied. Dan gaat het om fysieke verplaatsingen.
De Trias Energetica geeft drie invalshoeken voor de Trias Mobilca.
1 = VOOKOM VERPLAATSINGEN & BESPAAR
2 = GEBRUIK ZO VEEL MOGELIJK JE EIGEN ENERGIE
en 3 = HERGEBRUIK DIE ENERGIE ZO EFFECTIEF & EFFICIENT MOGELIJK.
Invalshoek 1 = VOORKOM EN BESPAAR: bijvoorbeeld door Thuis te werken. Of je reisafstand tussen wonen, werken en voorzieningen te verkleinen. Inmiddels zijn voorstellen aan de orde op een recht op thuiswerken. En burgers/werknemers stellen thuiswerken aan de orde in hun organisatie.
Invalshoek 2: GEBRUIK ZO VEEL MOGELIJK JE EIGEN ENERGIE fysiek en mentaal: beweeg en wandel, loop en fiets, pak de E-fiets of OV voor grotere afstanden en pak (soms) de auto. Het “STOP-model” vat dit mooi samen: Stappen, Trappen, Openbaar Vervoer en de Personenwagen. Dus lopen, fietsen en OV met E-bus, tram of trein. Zo rijden alle treinen van de Nederlandse Spoorwegen op windenergie.
INVALSHOEK 3 = HERGEBRUIK DIE ENERGIE ZO EFFECTIEF & EFFICIENT MOGELIJK. Hier Hier passen geen auto’s die de hele dag stilstaan en groene of openbare ruimte innemen. Ook geen hybride auto’s of elektrische auto’s, die nog rijden op fossiele bronnen. Bedenk ook dat aan de E-auto’s veel kostbare subsidie- en belasting-voordelen aan vast zitten. Is het wel rechtvaardig om zoveel geld uit te geven aan E-auto’s? Het wordt anders als je E-auto’s oplaadt met zonne-energie zoals “Solar Drive-auto’s”.
Aantrekkingskracht Trias Mobilica
Het aantrekkelijke in de Trias Mobilica is dat je opties kunt bedenken die eerst gescheiden staan en die je vervolgens kunt combineren voor een regionaal mobiliteitssysteem met een zo laag mogelijke fysieke energiebehoefte en een zo hoog mogelijk gehalte aan mentale energie. Deze Trias Mobilica wordt daarmee zowel voor burgers als voor een overheid een handvat om verantwoord en duurzaam te kiezen om te sturen op mobiliteit.
Toepassingen Trias Mobilica
In de komende bijeenkomsten van de Utrechtse Regionale Klimaattafel Ruimte en Mobiliteit komen bovengenoemde invalshoeken aan de orde. Daarom geven we nu meer bekendheid te geven aan de Trias Mobilica (TM) Ik zie de volgende toepassingen voor me:
- De TM is handig wanneer je de opgave voor CO2-reductie wilt verkennen. Je hebt drie invalshoeken waarmee je opties voor CO2-reductie kunt aangeven: Toegepast met oog op Geen of beperking van verplaatsingen (bijv mbv Ruimtelijke Ordening), op de effecten voor de Modal Shift of vanuit Milieu-oogpunt
- TM kan ook van dienst zijn om de inspanningen van een bedrijf of een bijdrage van een expert of spreker te positioneren en te toetsen aan de drie invalshoeken.
- TM kan helpen om een gemeentelijk Mobiliteitsplan te beoordelen. Worden de invalshoeken evenwichtig / gelijkwaardig behandeld en leiden plannen op die gebieden ook tot realisering van acties ?
- Kan het concept dienen om naast een fysieke invalshoek ook een mentale invalshoek uit te werken? Wat kost die mentale energie?
Verantwoording
Bovengenoemde tekst is voor mijn rekening. Dank Jan Hoogenraad voor commentaar. Dank aan Jos Hollestelle van Syndesmo voor het ter beschikking van de tekening over de Trias Mobilica/3x V:,zie https://www.syndesmo.nl/adviseur/jos-hollestelle/ en https://www.syndesmo.nl/verduurzaming