Vanmorgen (29.11.19) sprak ik honderden mensen, jong en oud, toe. Ze volgden de oproep van Fashion Action/ Extinction Rebellion en hadden zich in een grote cirkel opgesteld op het Utrechtse Stationsplein, net voor de ingang van HC, onder de prachtige grote bollen.
Meer info https://ms-my.facebook.com/ExtinctionRebellionNL/videos/1321844894653199en https://extinctionrebellion.nl
Jonge mensen hadden me gevraagd herinneringen op te halen uit de zestiger en zeventiger jaren. De tijd dat het broeide in de stad en het met demonstraties tegen de komst van HC ging donderen.
Want Bredero’s Bouwbedrijf en Jan de Vries hadden in 1963 een plan bedacht hoe zij Hoog Catharijne zelf kon bouwen. Dat zij het stadsbestuur nog nodig hadden merkten zij later.
In de stad werden in die tijd hele woonblokken gesloopt; dat heette stadsvernieuwing. In de gedachte van Bredero werd de binnenstad zo’n beetje afgeschreven, want Hoog Catherijne, “hoog boven de Catharijnesingel” zou het modernste winkelcentrum van de wereld worden. De plannen maakten het wenselijk en noodzakelijk alle singels rond de binnenstad te dempen. Eerder hadden Duitse verkeersdeskundigen de loper daar al voor uitgelegd. Minister Marga Klompe heeft dankzij groeiend verzet uit de stad (en de inzet van kunstenaar Jan Engelman) het grootste deel van de singeldemping kunnen tegenhouden door de Utrechtse singels op de Rijksmonumentenlijst te zetten. Hoe dankbaar kunnen we de actievoerders en Marga Klompe danken dat zij dit voor elkaar hebben gekregen.
Gevolg was wel dat Jan de Vries van Bredero opgescheept werd met het “kortste stukje stads-snelweg in de wereld”. Dit kwam toch niet helemaal overeen met het beeld van de Amerikaanse droom. Terwijl Hoog Catharijne in die tijd al het toonbeeld werd van de ultieme consumptiemaatschappij waar alles te koop was, als je er maar geld voor over had.
En met de acties van vandaag komt die consumptiemaatschappij met meer, meer, meer helemaal terug op de agenda. Black Friday, ook een uit Amerika overgewaaid idee, roept op om dit, en dat, en deze met extra Black Friday korting te kopen. Kijk nu wat Ahold en Bol.com vandaag op Black Friday zelf roepen: als we Sinterklaas en Black Friday zo kort op elkaar laten plaatsvinden lopen onze logistieke netwerken vast en lopen we kans om de pakjes een dag later bij de klant af te leveren, ipv binnen 24 uur. JEETJE!
Het logistieke systeem loopt vast: vooral doorgaan met produceren en consumeren. En dat is niet het enige. Het automobiliteitsysteem loopt vast. En nu loopt de bouw vast vanwege de “Stikstof”. Terwijl we het vastlopen van produceren en consumeren al lang hebben zien aankomen. Het rapport “Grenzen aan de groei” is in 1971 door de Club van Rome gemaakt. Ik was indertijd aanwezig bij het debat daarover. Ik was onder de indruk hoe wetenschappers in staat waren relaties tussen produceren en consumeren met nieuwe computerprogramma’s in kaart te brengen. Grenzen aan de groei kwamen in beeld. Maar waren we voor veel mensen niet concreet genoeg en / of ze geloofden er niet in.
Anno 2019 hoor je overal het woord groei- of systeemdwang. Veeboeren zitten in een productiesysteem, zijn gedwongen om te groeien met steeds meer koeien en lopen vast, o.a. vanwege het stikstof. Het financieel systeem loopt vast, geld van mensen op de bank geeft nauwelijks rente meer. Kapitaal is er in overvloed en zoekt de plekken op waar je nog je acht tot tien rendement behaalt, zoals via de aandelenmarkt.
Anno 2019 is ook Hoog Catharijne vernieuwd, het ziet er prachtig uit. Utrecht lijkt nu een stuk meer op Klein Manhattan. Er lijkt niks veranderd in die 40-50 jaar. Schijn bedriegt. Het inzicht in de relaties tussen het productie en consumentensysteem is enorm gestegen, zeker als je afgaat op de flyer die Fashio Action vandaag uitdeelt en laat zien in een schitterende performance op de rode lopers van het nieuwe Stationsplein. Kleding is zo goedkoop, omdat kinderen in Bangla Desh die onder slechte arbeidsomstandigheden maken, terwijl er grote hoeveelheden water nog is voor het maken van de katoen, terwijl er ondertussen grote hoeveelheden broeikasgas vrijkomen. De kledingsindustrie zorgt met elkaar voor 8 % van de jaarlijkse wereld-uitsoot van broeikasgas CO2. Veel mode-winkels willen verkopen, zo goedkoop en zo veel mogelijk. Omdat consumenten graag goedkope kleding kopen lijkt de cirkel rond. Met alle gevolgen van dien voor de mensheid en de aarde. Groei-dwang.
Dat die inzichten in 40-50 jaar zijn toegenomen is de echte winst van zoveel jaar. Veel van die inzichten zie je terug bij Extinction Rebellion, een internationale organisatie van milie-acivisten. Een club ook die onderzoekt hoe we vroeger dachten over grenzen aan de economische groei. Hoeveel mensen waren er die het vastlopen van veel systemen hebben zien aankomen?
Goed dat er nu anno 2019 jonge mensen, zoals Greta Thunberg de trom roeren. Daarom eindig ik mijn toespraak voor Fashion Action van Extinction Rebellion met een tip.
Mijn tip aan Extinction Rebellion is: Doe net als Jan de Vries van Bredero, zet je initiatief om nog meer actie, zoek – buiten je club – contact met partners, met andere groepen in de stad en werk samen!